Spelen zou een centrale plaats in ons dagelijks leven moeten innemen. Maar wat betekent spelen eigenlijk? Waar liggen de grenzen? Wat speelt wél en wat niet? En hoe kun je de kracht van een speelse geest ontdekken?
De Canadese filosoof Bernard Suits (2023) definieert spel als “de vrijwillige poging om niet-noodzakelijke obstakels te overwinnen.” Met De Kracht van een Speelse Geest doe ik (Jaap Verhagen) precies dat—het is mijn vrijwillige poging om jou meer te laten spelen.
Mensen handelen niet alleen instrumenteel en functioneel; we doen ook dingen gewoon omdat we ze willen doen. Socrates zag dat al eeuwen geleden. Spelen is méér dan een activiteit—het is een manier van zijn, een manier om de wereld te ervaren en vorm te geven.
Wat is spel en wie speelt er?
Vraag je mensen wat spel is, dan krijg je geen eenduidig antwoord. Spel kent oneindig veel vormen en interpretaties; het is afhankelijk van cultuur, tijd en omgeving. Het ontstaat zomaar en verdwijnt zomaar, begint en eindigt telkens op een andere manier.
Je kunt spel samen of alleen spelen, aanpassen of laten zoals het is, herhalen en steeds opnieuw beleven. Het verandert met de spelers, de regels, de omgeving en de materialen.
🔹 Spel is.
🔹 Spel speelt, stopt, eindigt of transformeert.
De grens tussen spel en kunst is al even vaag. Rubin (2023) beschrijft kunst als een vorm van puur spel. Maar waar trek je dan de scheidslijn? Is niet vrijwel álles spel?
Een definitieve omschrijving van spel is per definitie onmogelijk. Juist omdat spel onvoorspelbaar en veranderlijk is. Ook dieren spelen, wat suggereert dat spel niet alleen cultureel, maar ook biologisch bepaald is.
De betekenis van spel volgens Huizinga
Huizinga (1938) schreef al dat spel méér is dan een puur biologische of fysieke activiteit. Spel overstijgt de drang tot overleven en geeft betekenis aan handelingen. In spel ontstaat iets ongrijpbaars, iets metafysisch, iets dat niet direct te beschrijven is—één plus één wordt drie.
De essentie van spel is dus het spelen zelf. Het heeft geen extern doel, maar een doel in de handeling zelf. Toch blijft de vraag:
💡 Wat maakt spel zo aantrekkelijk?
Plezier en ontdekken lijken essentiële elementen, maar woorden schieten tekort om spel écht te definiëren. Misschien is dát wel precies de magie ervan.