Ik moest er onlangs weer aan denken: Dure placebo’s werken beter dan goedkope
Onlangs moest ik er weer aan denken: Dure placebo’s werken beter dan goedkope.
Op diverse media verschijnen en verschillende artikelen en teksten over onderzoek naar neppijnstillers: ‘Dure placebo’s werken beter dan goedkope.’ Een treffendere samenvatting van de werking van het brein in zes woorden kan ik niet bedenken.
Het opmerkelijke aan dit onderzoek was niet dat opnieuw werd vastgesteld dat pillen zonder werkzame stof volgens patiënten tóch helpen. “Mensen verbeelden zich maar wat,” denk je dan misschien. Maar zodra je zelf proefpersoon bent, blijkt het anders. Wat deze studie nieuw maakte, was dat wetenschappers tegelijkertijd observeerden wat er in het brein gebeurt tijdens de verminderde pijnervaring. En wat bleek? De werking van de placebo was niet alleen ingebeeld, maar feitelijk meetbaar.
Waarom is dit interessant?
Het brein anticipeert op wat het verwacht. Dat gebeurt via de prefrontale cortex, het centrum van ons rationele denken. Zodra deze het signaal ontvangt dat er een pijnstiller is toegediend, vermindert hij de activiteit van de insula, een hersengebied dat gevoelens van pijn en aversie genereert.
Wanneer een patiënt een zware, dure pijnstiller verwacht, gebeurt dit effect sterker dan bij een lichte, goedkope variant—ook al bevatten beide pillen geen actieve pijnstillers. Prijs, kleur, vorm en maat kunnen allemaal verwachtingen oproepen die het brein vervolgens gedeeltelijk waarmaakt. Een klassiek voorbeeld is het effect van kleur op smaak: niemand vindt aardappelen lekker als ze door belichting blauw lijken. De prefrontale cortex ‘beslist’ dat het vies is, en de oude neurale systemen laten het inderdaad zo smaken.
Omdat het brein anticipeert op de verwachting, wordt de verwachting een beetje realiteit. Met andere woorden: wie verwachtingen weet te managen, beïnvloedt ook de realiteit van anderen.