Theo de Groot
De dans der ontwikkelingsdomeinen
De invloed van sport en bewegen op kinderen hangt af van diverse factoren, zoals frequentie, duur, intensiteit en het soort activiteit. De kwaliteit van instructie speelt hierbij ook een grote rol. Hoewel het lastig is om bewegen te ontleden in verschillende ontwikkelingsdomeinen, wagen we ons toch aan een verkenning.
Motoriek in de schijnwerpers
De basis voor een sterke motorische ontwikkeling wordt al vroeg gelegd. Veelzijdig en gevarieerd bewegen helpt kinderen om hun lichaam te gebruiken, motorisch competent te worden en zich competent te voelen. Dit is essentieel voor een sportieve levensstijl op latere leeftijd. De relatie tussen bewegen en motorische ontwikkeling kan als volgt worden samengevat:
- Actief bewegen maakt kinderen behendiger.
- Ze ontwikkelen een gevoel van (motorische) competentie.
- Het ontwikkelen van brede motorische vaardigheden vergroot de kans op plezier in bewegen en een sportieve levensstijl op latere leeftijd.
De magie van sociaal-emotionele groei
Sociale en emotionele ontwikkeling gaan vaak hand in hand. Groepsspelen en bewegen dragen bij aan contact met leeftijdsgenootjes. Kinderen leren samen te spelen en ervaren hoe het is om op elkaar af te stemmen, te wachten op hun beurt en respectvol met elkaar om te gaan. Dit bevordert sociale vaardigheden en zelfvertrouwen, mits kinderen positieve ervaringen opdoen met bewegen en sporten. Leerkrachten en vakspecialisten bewegingsonderwijs spelen hierin een cruciale rol.
Een gevoel van zelfeffectiviteit, het vertrouwen dat je een taak of opdracht succesvol kunt voltooien, is belangrijk voor het ervaren van competentie. Deskundige leerkrachten zijn van grote waarde bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden en zelfeffectiviteit. Zij kunnen situaties en activiteiten beter inschatten en gebruiken om vaardigheden te verbeteren.
De relatie tussen bewegen en sociaal-emotionele ontwikkeling kan als volgt worden samengevat. Door te bewegen in sociale verbanden leer je:
- beter afstemmen op de ander;
- situaties beter inschatten en krijg je meer vertrouwen in eigen kunnen;
- respectvol met elkaar om te gaan.
Echter, motorisch minder ontwikkelde kinderen kunnen sociaal-emotioneel aan de zijlijn komen te staan. Dit kan leiden tot sociale isolatie en een negatieve invloed op het zelfbeeld.
Het verhaal van Aylin en Joyce
Aylin en Joyce zijn samen aan het knikkeren. Joyce knikkert met haar hele arm en het lukt haar niet om de knikker met een gebogen wijsvingertje in het potje te krijgen. Aylin wint keer op keer, waarna Joyce huilend wegrent. Uit dit voorbeeld blijkt dat Joyce door haar motorische onhandigheid in de problemen komt. Het verliezen van knikkers is niet leuk, het spelletje is niet spannend en het is moeilijk om waardig te blijven gedragen als (veelvuldig) verliezer.
Sport en bewegen op school en hun invloed op sociaal-emotionele vaardigheden zijn niet eenduidig. Naast positieve effecten zijn er ook negatieve effecten gevonden op sociaal gedrag, zelfbeeld of zelfvertrouwen. Zowel de vakdocent of opgeleide trainer als een gestructureerd sociaal klimaat speelt een rol bij het effect van bewegen op sociaal-emotionele vaardigheden.
De dans van nuance
In onderzoeken naar de voordelen van bewegingsonderwijs en schoolsport concluderen Bailey e.a. (2009, 2006) dat niet de sportactiviteiten zelf, maar de sociale en onderwijsgerelateerde processen binnen bewegingsonderwijs en schoolsport effect hebben op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Het gaat niet alleen om de kwantiteit van het aantal bewegingslessen, maar vooral om de kwaliteit. De individuele beleving en de ervaren zelfeffectiviteit zijn bepalend voor de sociaal-emotionele ontwikkeling.
Aandachtspunten voor een betoverende groei
Om het positieve effect van sport en bewegen op de sociaal-emotionele ontwikkeling te versterken, zijn er enkele aandachtspunten voor leerkrachten en vakspecialisten:
- Creëer een veilige en positieve leeromgeving waarin kinderen zich vrij voelen om te experimenteren en fouten te maken. Geef opbouwende feedback en moedig samenwerking aan.
- Bied gevarieerde en uitdagende activiteiten aan die aansluiten bij de verschillende niveaus en interesses van kinderen. Dit bevordert de betrokkenheid en motivatie.
- Stimuleer de ontwikkeling van sociale vaardigheden door beweegactiviteiten te organiseren waarbij kinderen moeten samenwerken, communiceren en elkaar helpen.
- Besteed aandacht aan het versterken van het zelfvertrouwen en het gevoel van competentie bij kinderen. Benadruk de vooruitgang en persoonlijke prestaties in plaats van het vergelijken met anderen.
- Wees je bewust van je rol als leerkracht of vakspecialist. Jouw houding, gedrag en interactie met de kinderen kunnen een grote invloed hebben op hun sociaal-emotionele ontwikkeling. Wees daarom empathisch, geduldig en ondersteunend.
Door deze aandachtspunten in acht te nemen, kunnen leerkrachten en vakspecialisten een positieve bijdrage leveren aan de motorische, sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen. Sport en bewegen kunnen dan niet alleen bijdragen aan een gezonde en actieve levensstijl, maar ook aan het creëren van veerkrachtige, zelfverzekerde en sociaal vaardige individuen die klaar zijn om de uitdagingen van het leven aan te gaan.
Dit blog is een bewerking van een passage uit het boek ‘Onderwijs in bewegen op de basisschool’. Het benadrukt het belang van zorgvuldigheid en aandacht voor de individuele behoeften en belevingen van kinderen bij het stimuleren van hun motorische, sociale en emotionele ontwikkeling.
De magie van beweging en verbinding
Sport en bewegen zijn niet alleen fysieke activiteiten; ze bieden kinderen een unieke kans om zichzelf te ontdekken, relaties met anderen te verkennen en hun eigen grenzen te verleggen. Ze zijn de fundering waarop kinderen kunnen bouwen om veerkrachtig, zelfverzekerd en sociaal vaardig te worden.
Als leerkrachten en vakspecialisten kunnen we de rijke ervaring van sport en bewegen benutten om kinderen te begeleiden in hun groei en hen te helpen bij het navigeren door de uitdagingen van het leven. Door aandacht te besteden aan de kwaliteit van het bewegingsonderwijs en het sociale klimaat waarin kinderen zich bewegen, kunnen we bijdragen aan hun algehele welzijn en hen voorbereiden op een gezonde, actieve en verbonden toekomst.
En zo kan de betovering van sport en bewegen, met de juiste zorg en aandacht, een bron zijn van groei en ontwikkeling die de levens van kinderen kan verrijken en hen kan helpen te floreren als veerkrachtige, zelfverzekerde en sociaal vaardige individuen.
